CHROBERZ
Nazwa Chrobrza pochodzi od staropolskiego wyrazu ?chrobry? co oznaczało dzielny.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1153 roku i jest zapisana w Kodeksie Dyplomatycznym Polski (Codex diplomaticus Poloniae) pod nazwą Chrober.
Według kroniki Marcina Kromera osadę miał tu założyć Bolesław I Chrobry w 1019 lub 1020 roku po powrocie z wyprawy kijowskiej.
Zanotował też Kromer inną rzecz, która jest bardzo ciekawa. Czytamy u niego, że Henryk książę sandomierski podarował templariuszom (zakon rycerski) z Kujaw dziesięciu chłopów z Chrobrza, którzy po kilku latach wrócili do rodzinnej wsi. Kromer zanotował imiona tych chłopów byli to: bracia Sur i Wojan, bracia Cucek i Zawit oraz Minślin, Dobrociech, Sanchora, Surka, Gilissa i Bambica.
W XIII wieku była to ważna osada w dzielnicy krakowskiej. Przebywali tu Leszek Biały i Bolesław Wstydliwy książęta krakowscy. Niestety w 1241 roku przeszedł tędy niszczycielski najazd tatarski, który był w pamięci miejscowych mieszkańców jeszcze na początku XX wieku. W latach 1244, 1250 i 1254 odbywały się w Chrobrzu wiece dzielnicowe krakowskie (zjazdy całej ludności). Być może Chroberz zawdzięcza to wyróżnienie dziedzicom z Chrobrza, którzy wiernie służyli kolejnym książętom i królom. Byli to Jan z Chrobrza i Stanisław z Chrobrza.
W 1290 na pewno istniał już zamek obronny, ponieważ w 1290 otrzymał go Jędrzej (Andrzej) młody królewicz węgierski, uciekinier ze swojego kraju. Zginął on z rąk nasłanych zabójców utopiony w Nidzie w roku 1291 (tak wyglądała ówczesna walka polityczna).
W 1370 roku śmiertelnie chory Kazimierz Wielki wracając z łowów do Krakowa odpoczywał właśnie w Chrobrzu. Według kroniki Kromera król ?pił wodę choć mu doktorowie zakazywali zaczem się jął gorzej mieć?. Kolejni właściciele Chrobrza wiernie służyli następcom Kazimierza Wielkiego. Kroniki zanotowały Macieja z Chrobrza i Marcina z Młodzianowic dziedzica Chrobrza. W 1377 roku podczas wyprawy przeciw Litwie, za panowania Ludwika Węgierskiego, piątą chorągwią polską dowodził Drogosz z Chrobrza. Jego synami byli Adam i Mikołaj. Panowie z Chrobrza otrzymywali liczne urzędy i godności w Polsce przełomu XIV i XV wieku. Wspomniany Mikołaj pełnił ważne funkcje w biskupstwie włocławskim natomiast Filip z Chrobrza był podsądnym krakowskim (1434) a Tomasz z Chrobrza kanonikiem krakowskim.
W 1438 roku dobra Chroberskie przechodzą na własność Tęczyńskich a następnie Tarnowskich (w formie wiana). Tarnowscy zburzyli w połowie XVI w zamek a na jego miejscu Stanisław Tarnowski wybudował tu pałac oraz kościół (odrestaurowany kosztem parafian w 1830 roku).
Stanisław Tarnowski wart jest wspomnienia, ponieważ był to jeden z niewielu polskich podróżników w tamtych czasach. Był w Egipcie, Palestynie, w Zachodniej Europie. Gdy wrócił do Polski pełnił godność wojewody sandomierskiego.
W 1582 roku wieś kupił Myszkowski, biskup krakowski. Chroberz był jego prywatną własnością i przeszedł na własność rodu. Mieszkało w Chrobrzu, według spisów podatkowych z 1579 roku, trzydziestu kmieci na piętnastu łanach ziemi, pięciu zagrodników, dwudziestu dziewięciu chałupników i komorników oraz dwóch rybaków.
Myszkowscy powiększyli i upiększyli pałac, który wg kronik stał się ?pulcherrima arx? czyli przepiękny. W XVII wieku dobra Chroberskie zostały włączone do ordynacji pińczowskiej. Właśnie w Chrobrzu istniała siedziba administracji tej ordynacji.
W 1727 roku wygasła rodzina Myszkowskich po mieczu i ordynacja pińczowska przeszła na własność rodu Wielopolskich Ród ten władał dobrami Chroberskimi do początku XX wieku.
W marcu 1794 podczas powstania kościuszkowskiego przez Chroberz, Rudawę i Nieprowice wycofywały się wojska rosyjskie z rejonu Krakowa, gdzie ogłosił powstanie T. Kościuszko. Właśnie w Chrobrzu doszło do potyczki z wojskami polskimi idącymi za Rosjanami.
Chroberz zawdzięcza dużo rodzinie Wielkopolskich a szczególnie margrabiemu Aleksandrowi Wielopolskiemu (1803-1877). Postawił on w połowie XIX wieku pałac na miejscu dawnego pałacu Tarnowskich i Myszkowskich.
W czasie powstania styczniowego obszary południowej kielecczyzny stały się terenem intensywnych walk powstańczych. Działający tu Marian Langiewicz 11 marca 1863 r ogłosił się dyktatorem powstania. W dniu 16 III przybył ze swoim oddziałem do Chrobrza gdzie zajął pałac Wielopolskich. Nocą z 16 na 17 III doniesiono mu o zbliżających się Rosjanach. Rankiem ruszył w kierunku Zagościa, przeszedł most na Nidzie. Jednak już na drugim brzegu z kierunku Krzyżanowic nadciągnął drugi oddział rosyjski, z którym walki trwały cały dzień. Dopiero nocą udało się Langiewiczowi odskoczyć w kierunku Grochowisk gdzie 18 III stoczono jedną z największych bitew powstania (zginęło po obu stronach ponad 600 ludzi).
Podczas reformy włościańskiej (1864) utworzono gminę Chroberz, która istniała jeszcze w XX wieku. Należały do niej obok Chrobrza, Wojsławice, Zagaje Stradowskie, Zawarza, Stradów, Aleksandrów i Wola Chroberska. W końcu XIX wieku gmina liczy 7000 ludzi a parafia Chroberz 3 375 dusz. Wieś Chroberz ma w końcu XIX wieku stu dziewięciu gospodarzy oraz obszar 940 mórg.
Podczas I wojny światowej przechodzi tędy linia frontu, co spowodowało liczne zniszczenia.
W rejonie Chrobrza w lipcu i sierpniu 1944 roku (republika pińczowska) miała swój sztab 1 Brygada A.L. Ziemi Kieleckiej. Doszło tam 9 VIII 1944 do potyczki z wojskami niemieckimi.